کالیبراسیون گازسنج در تهران و کرج

کالیبراسیون گازسنج| سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد.جهت خرید گازهای خالص و ترکیبی تماس بگیرید.02146837072 – 09033158778

گازسنج‌ها ابزارهای حیاتی در دنیای امروز به شمار می‌روند و نقش کلیدی در اطمینان از کیفیت هوا و حفظ ایمنی در محیط‌های مختلف ایفا می‌کنند. از پایش آلاینده‌های مضر در هوای شهری گرفته تا تشخیص نشت گازهای خطرناک در صنایع و منازل، گازسنج‌ها اطلاعات دقیق و به‌موقعی را برای تصمیم‌گیری‌های مهم فراهم می‌آورند. در کلان‌شهرهای پرجمعیتی مانند تهران و کرج که با چالش‌های زیست‌محیطی و صنعتی متعددی روبرو هستند، عملکرد صحیح و دقیق گازسنج‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فعالیت‌های صنعتی گسترده، ترافیک سنگین خودروها، و مسائل مربوط به مدیریت پسماند، همگی می‌توانند منجر به انتشار طیف وسیعی از آلاینده‌های گازی در هوا شوند.

در چنین شرایطی، نیاز به کالیبراسیون دقیق و منظم گازسنج‌ها نه تنها برای ارزیابی میزان آلودگی و تعیین کیفیت هوای تنفسی شهروندان ضروری است، بلکه برای اطمینان از ایمنی در محیط‌های کاری که با گازهای قابل اشتعال، سمی یا خفه‌کننده سروکار دارند، امری حیاتی محسوب می‌شود. بی‌توجهی به کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) می‌تواند منجر به داده‌های نادرست، ارزیابی‌های اشتباه از وضعیت آلودگی، و در نتیجه پیامدهای زیان‌بار برای سلامت عمومی و محیط زیست گردد. این مقاله به بررسی جامع مبانی، روش‌ها، چالش‌ها و راهکارهای مرتبط با کالیبراسیون گازسنج در مناطق تهران و کرج می‌پردازد.

فصل 1: مبانی و اصول کالیبراسیون گازسنج:

تعریف کالیبراسیون:

کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) (Calibration) در حوزه اندازه‌گیری، فرآیندی است که طی آن عملکرد یک ابزار اندازه‌گیری با مقایسه نتایج آن با یک استاندارد یا مرجع شناخته‌شده و معتبر ارزیابی و تنظیم می‌شود. هدف اصلی کالیبراسیون، حصول اطمینان از صحت و دقت اندازه‌گیری‌های ابزار و تطابق آن با مشخصات فنی تعیین‌شده است. به عبارت ساده‌تر، کالیبراسیون مشخص می‌کند که ابزار چقدر درست کار می‌کند و در صورت نیاز، تنظیمات لازم را برای بازگرداندن آن به دقت مطلوب انجام می‌دهد. این فرآیند معمولاً شامل ثبت نتایج اندازه‌گیری ابزار تحت آزمون در شرایط مشخص و مقایسه این نتایج با مقادیر مرجع (مقادیر صحیح یا معلوم) است.

اختلاف بین نتایج ابزار و مقادیر مرجع، انحراف (Error) نامیده می‌شود و در صورت تجاوز از حدود مجاز تعیین‌شده توسط استانداردهای مربوطه، نیاز به تنظیم یا تعمیر ابزار وجود خواهد داشت. نتایج کالیبراسیون معمولاً در گواهی کالیبراسیون مستند می‌شود که حاوی اطلاعاتی نظیر تاریخ کالیبراسیون، نتایج اندازه‌گیری، انحرافات مشاهده شده، و اطلاعات مربوط به ابزار کالیبره و مرجع مورد استفاده است.

انواع گازسنج‌ها و روش‌های کالیبراسیون( کالیبراسیون گازسنج) :

گازسنج‌ها با توجه به نوع گاز مورد اندازه‌گیری، اصول عملکرد، و کاربردشان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. هر نوع گازسنج ممکن است نیاز به روش‌های کالیبراسیون خاص خود داشته باشد. برخی از رایج‌ترین انواع گازسنج‌ها عبارتند از:

گازسنج‌های الکتروشیمیایی: این نوع گازسنج‌ها از واکنش شیمیایی بین گاز هدف و الکترودهای سنسور برای تولید جریان الکتریکی استفاده می‌کنند. این جریان معمولاً با غلظت گاز متناسب است. این گازسنج‌ها برای اندازه‌گیری گازهایی مانند مونوکسید کربن (CO)، دی‌اکسید گوگرد (SO2)، نیتروژن دی‌اکسید (NO2)، و سولفید هیدروژن (H2S) رایج هستند.

روش‌های کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج) : کالیبراسیون این نوع گازسنج‌ها معمولاً با استفاده از گازهای استاندارد رقیق‌شده (Certified Calibration Gases) انجام می‌شود. این گازها مخلوطی از گاز هدف با غلظت دقیق معلوم در یک گاز حامل بی‌اثر (مانند نیتروژن یا هوا) هستند. گازسنج به معرض این گاز استاندارد قرار گرفته و پاسخ آن (جریان یا ولتاژ خروجی) ثبت می‌شود. سپس تنظیمات لازم برای تطابق پاسخ با غلظت استاندارد اعمال می‌گردد. ممکن است نیاز به کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج )نقطه صفر (Zero Calibration) با استفاده از گاز پاک (مانند نیتروژن یا هوای پاک) برای تنظیم نقطه مبنای صفر نیز باشد.

گازسنج‌های نیمه‌هادی (مانند اکسید فلزات): در این نوع گازسنج‌ها، هدایت الکتریکی یک ماده نیمه‌هادی در اثر جذب مولکول‌های گاز تغییر می‌کند. این تغییر در هدایت، معیاری برای غلظت گاز است. این گازسنج‌ها معمولاً برای تشخیص گازهای قابل اشتعال مانند متان (CH4)، پروپان (C3H8) و هیدروژن (H2)، و همچنین برخی گازهای سمی مانند آمونیاک (NH3) و بخارات آلی فرار (VOCs) به کار می‌روند.

روش‌های کالیبراسیون: کالیبراسیون این حسگرها نیز معمولاً با استفاده از گازهای استاندارد کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) انجام می‌شود. با این حال، به دلیل ماهیت متفاوت پاسخ‌دهی این حسگرها، ممکن است نیاز به تنظیمات خاص‌تری باشد. همچنین، عملکرد این حسگرها به دما و رطوبت حساس است و ممکن است در شرایط محیطی متفاوت نیاز به جبران‌سازی یا کالیبراسیون مجدد داشته باشند.

گازسنج‌های فتوالکتریک/نوری (مانند سنسورهای مادون قرمز یا کاتالیتیک): این گازسنج‌ها بر اساس جذب نور در طول موج‌های خاص توسط گاز هدف (برای سنسورهای مادون قرمز) یا تغییر مقاومت الکتریکی یک کاتالیست در اثر اکسیداسیون گاز قابل اشتعال (برای سنسورهای کاتالیتیک) عمل می‌کنند. سنسورهای مادون قرمز برای اندازه‌گیری گازهایی مانند CO2، متان و هیدروکربن‌ها بسیار مؤثر هستند.

روش‌های کالیبراسیون: کالیبراسیون این سنسورها نیز با گازهای استاندارد کالیبراسیون و در غلظت‌های مشخص انجام می‌شود. برای سنسورهای مادون قرمز، رعایت مسافت نوری و تراکم گاز در مسیر عبور نور اهمیت دارد. برای سنسورهای کاتالیتیک، اطمینان از عملکرد صحیح عنصر گرمایش و عدم وجود مواد مسموم‌کننده کاتالیست (مانند ترکیبات گوگردی یا سیلیکون‌ها) در طول کالیبراسیون ضروری است.

گازسنج‌های فتونی (Photoionization Detectors – PID): این گازسنج‌ها از پرتو فرابنفش (UV) برای یونیزه کردن مولکول‌های گاز و اندازه‌گیری جریان یون حاصل استفاده می‌کنند. این روش برای تشخیص ترکیبات آلی فرار (VOCs) و برخی گازهای معدنی در غلظت‌های پایین بسیار حساس و کارآمد است.

روش‌های کالیبراسیون: کالیبراسیون PID ها معمولاً با استفاده از گازهای استاندارد آلی مانند بنزن، تولوئن، یا ایزوبوتان در غلظت‌های مشخص انجام می‌شود. مهمترین نکته در کالیبراسیون PID، انتخاب گاز استاندارد معرف (Reference Gas) است که بتواند پاسخ‌دهی سنسور به طیف وسیعی از ترکیبات را به صورت تقریبی نشان دهد، زیرا هر ترکیب، پاسخ متفاوتی به پرتو UV می‌دهد.

گازسنج‌های آنالیتیکال (مانند کروماتوگراف گازی – GC): این دستگاه‌ها پیچیده‌تر بوده و قادر به جداسازی و اندازه‌گیری چندین جزء گازی در یک نمونه هستند.

روش‌های کالیبراسیون: کالیبراسیون GC ها معمولاً با استفاده از ترکیبات استاندارد خالص یا مخلوط‌های گازی استاندارد (با غلظت‌های دقیق معلوم) که شامل تمام یا اکثر اجزای مورد نظر در نمونه است، انجام می‌شود. این کار برای هر جزء به صورت جداگانه و با رسم منحنی کالیبراسیون صورت می‌گیرد.

روش‌های کلی کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) :

کالیبراسیون اسپان (Span Calibration): قرار دادن دستگاه در معرض یک گاز استاندارد با غلظت بالا (نزدیک به حد بالای محدوده اندازه‌گیری دستگاه) برای تنظیم نقطه اسپان. این کار برای اطمینان از دقت دستگاه در محدوده کاری انجام می‌شود.

کالیبراسیون نقطه صفر (Zero Calibration): قرار دادن دستگاه در معرض یک گاز پاک (مانند هوا یا نیتروژن پاک) برای تنظیم نقطه مبنای صفر. این امر اطمینان حاصل می‌کند که دستگاه عدد صفر را در غیاب گاز مورد نظر نشان می‌دهد.

کالیبراسیون چند نقطه‌ای (Multi-point Calibration): انجام کالیبراسیون در چندین نقطه غلظتی مختلف در طول محدوده اندازه‌گیری دستگاه. این روش دقت دستگاه را در کل محدوده کاری آن تضمین می‌کند و توصیه می‌شود.

کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) با استفاده از گازهای متقابل (Cross-Calibration): در برخی موارد، اگر گاز استاندارد دقیق برای یک آلاینده خاص در دسترس نباشد، ممکن است از گاز دیگری که واکنش مشابهی در سنسور ایجاد می‌کند برای تنظیم اولیه استفاده شود، اما این روش کمتر توصیه می‌شود و نیاز به تصحیحات بعدی دارد.

فصل 2: تجهیزات و روش‌ها:

تجهیزات مورد نیاز برای کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) :

برای انجام صحیح و معتبر کالیبراسیون گازسنج‌ ها، مجموعه‌ای از تجهیزات تخصصی و استاندارد مورد نیاز است. این تجهیزات اطمینان از صحت و دقت فرآیند کالیبراسیون را فراهم می‌کنند. مهمترین این تجهیزات عبارتند از:

منابع گاز استاندارد (Calibration Gas Cylinders): این استوانه‌های گازی حاوی مخلوطی از گاز مورد نظر با غلظت دقیق و معلوم در یک گاز حامل بی‌اثر (مانند نیتروژن، هلیوم یا هوا) هستند. این گازها باید توسط مراکز معتبر و با استفاده از استانداردهای ملی یا بین‌المللی تولید و گواهی شده باشند (Certified Calibration Gases). غلظت گازهای استاندارد باید متناسب با محدوده کاری گازسنج مورد کالیبراسیون باشد و معمولاً در بسته‌بندی‌های مخصوص برای حفظ پایداری گاز عرضه می‌شوند.

رگولاتور فشار (Pressure Regulators): برای کنترل دقیق جریان گاز خروجی از سیلندر استاندارد و رساندن آن با نرخ جریانی ثابت و کنترل‌شده به گازسنج، استفاده از رگولاتورهای فشار با کیفیت بالا و مخصوص گازهای استاندارد ضروری است. این رگولاتورها باید از جنس مواد سازگار با گاز باشند تا از واکنش ناخواسته جلوگیری شود.

فلومترهای دقیق (Mass Flow Controllers – MFCs) یا فلومترهای حجمی: برای اطمینان از اینکه گاز استاندارد با نرخ جریان (Flow Rate) صحیح و ثابتی به گازسنج می‌رسد، از فلومترها استفاده می‌شود.MFC ها کنترل دقیق جریان جرمی گاز را فراهم می‌کنند که نسبت به فلومترهای حجمی، کمتر تحت تأثیر تغییرات دما و فشار قرار می‌گیرند. نرخ جریان مناسب برای کالیبراسیون توسط سازنده گازسنج مشخص می‌شود.

محفظه کالیبراسیون یا شیکر گاز (Calibration Chamber / Gas Bag): برخی از گازسنج‌ها (به ویژه گازسنج‌های محیطی یا پرتابل) ممکن است نیاز به قرارگیری در یک محفظه بسته داشته باشند تا غلظت گاز در اطراف سنسور به طور یکنواخت توزیع شود و از نفوذ هوا یا آلاینده‌های محیطی دیگر جلوگیری شود. در مواردی که گازسنج به صورت خطی (in-situ) نصب شده است، ممکن است از اتصالات و شیلنگ‌های مخصوص برای اعمال گاز استاندارد به ورودی دستگاه استفاده شود.

سیستم رقیق‌سازی (Dilution System): در مواردی که گازهای استاندارد با غلظت بالا در دسترس نیستند یا برای کالیبراسیون در غلظت‌های بسیار پایین نیاز است، از سیستم‌های رقیق‌سازی استفاده می‌شود. این سیستم‌ها با مخلوط کردن یک گاز استاندارد با غلظت بالا با مقدار مشخصی گاز حامل، غلظت‌های دقیق‌تر و پایین‌تری را ایجاد می‌کنند.

ابزار ثبت داده (Data Logger): برای ثبت دقیق مقادیر خروجی گازسنج در حین کالیبراسیون و مقایسه آن‌ها با مقادیر استاندارد، استفاده از ابزار ثبت داده یا نرم‌افزارهای مربوطه ضروری است.

محیط کنترل شده (Controlled Environment): کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) باید در شرایط محیطی کنترل شده (دما، رطوبت و فشار) انجام شود، زیرا این عوامل می‌توانند بر عملکرد گازسنج تأثیر بگذارند. در صورت عدم امکان کنترل، لازم است تغییرات محیطی در طول فرآیند ثبت شده و در صورت امکان تصحیح شوند.

ابزار کالیبراسیون خودکار (Automated Calibration System): برای سیستم‌های پایش پیوسته و تعداد زیاد گازسنج، استفاده از سیستم‌های کالیبراسیون خودکار که قادر به اعمال خودکار گازهای استاندارد در زمان‌بندی مشخص هستند، کارایی را به شدت افزایش می‌دهد.

روش‌های مرجع و عملی:

روش‌های کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) می‌توانند به دو دسته کلی “مرجع” و “عملی” تقسیم شوند:

روش‌های مرجع (Reference Methods): این روش‌ها بر اساس استانداردهای دقیق و پذیرفته‌شده بین‌المللی یا ملی (مانند ISO، EPA، NIST) انجام می‌شوند و معمولاً در آزمایشگاه‌های کالیبراسیون معتبر و با استفاده از تجهیزات بسیار دقیق و کالیبره شده صورت می‌گیرند. هدف از این روش‌ها، تعیین دقیق‌ترین مقدار ممکن برای یک استاندارد یا تایید صلاحیت ابزار دقیق است. در کالیبراسیون گازسنج‌ها، استفاده از گازهای استاندارد با گواهی ردیابی‌پذیر به استانداردهای ملی یا بین‌المللی، بخشی از ماهیت روش مرجع محسوب می‌شود. همچنین، کالیبراسیون‌های دوره‌ای توسط موسسات ملی اندازه‌شناسی (مانند سازمان ملی استاندارد ایران) یا مراکز کالیبراسیون مورد تایید آن‌ها، روش‌های مرجع تلقی می‌گردند. این روش‌ها اغلب زمان‌بر و پرهزینه هستند اما بالاترین سطح اطمینان را فراهم می‌کنند.

روش‌های عملی (Practical Methods) یا کالیبراسیون میدانی (Field Calibration): این روش‌ها در محل نصب گازسنج یا در موقعیت عملیاتی انجام می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها حصول اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه در شرایط واقعی کاری است. کالیبراسیون‌های میدانی توسط اپراتورها یا تکنسین‌های فنی در محل انجام می‌شود و از گازهای استاندارد استاندارد شده در محل استفاده می‌کند. هدف اصلی در اینجا تنظیم دستگاه برای اطمینان از نمایش مقادیر صحیح در محدوده کاری و در شرایط محیطی جاری است.

کالیبراسیون میدانی برای گازسنج‌های پرتابل: گازسنج‌های پرتابل که برای پایش شخصی یا بررسی موضعی استفاده می‌شوند، معمولاً نیاز به کالیبراسیون میدانی قبل از هر بار استفاده یا به صورت دوره‌ای (مثلاً روزانه) دارند. این کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) شامل تنظیم نقطه صفر با هوای پاک و سپس اعمال گاز استاندارد با غلظت کم (مثلاً در حدود 50% محدوده تشخیص) برای تنظیم اسپان است.

کالیبراسیون میدانی برای سیستم‌های پایش پیوسته ( کالیبراسیون گازسنج) : در ایستگاه‌های پایش کیفیت هوا یا سیستم‌های ایمنی صنعتی، گازسنج‌ها ممکن است به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار کالیبره شوند. سیستم‌های کالیبراسیون خودکار (ACS) می‌توانند به طور منظم گازهای استاندارد را به دستگاه اعمال کرده و در صورت نیاز تنظیمات لازم را انجام دهند. این امر اطمینان از صحت داده‌های جمع‌آوری شده در طول زمان را فراهم می‌کند.

تنظیم نقطه صفر (Zeroing): این یک بخش ضروری از کالیبراسیون عملی است که اطمینان می‌دهد دستگاه در غیاب گاز هدف، قرائت صفر را نشان می‌دهد. این کار با قرار دادن سنسور در معرض هوای پاک و بدون آلاینده انجام می‌شود.

تنظیم نقطه اسپان (Spanning): اعمال یک غلظت مشخص از گاز استاندارد به دستگاه و تنظیم خروجی آن برای تطابق با غلظت معلوم. این کار تضمین می‌کند که مقیاس دستگاه به درستی تنظیم شده است.

فصل 3: وضعیت منطقه‌ای تهران و کرج:

ویژگی‌های جوی و محیطی:

کلان‌شهرهای تهران و کرج به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، تراکم جمعیتی بالا، و فعالیت‌های گسترده صنعتی و حمل‌ونقل، دارای ویژگی‌های جوی و محیطی منحصر به فردی هستند که بر فرآیند کالیبراسیون گازسنج‌ها تأثیر می‌گذارند. درک این ویژگی‌ها برای انتخاب روش‌های مناسب و تفسیر صحیح نتایج کالیبراسیون ( ( کالیبراسیون گازسنج )حائز اهمیت است:

تراکم بالای آلاینده‌های گازی: تهران و کرج به طور مداوم با سطوح بالای آلاینده‌های گازی ناشی از احتراق سوخت خودروها (مانند مونوکسید کربن – CO، اکسیدهای نیتروژن – NOx، ترکیبات آلی فرار – VOCs) و فعالیت‌های صنعتی مواجه هستند. این آلاینده‌ها نه تنها بر کیفیت هوا تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند بر عملکرد برخی از سنسورهای گازسنج تأثیر نامطلوب گذاشته و منجر به “مسمومیت سنسور” یا انحراف در قرائت شوند. به عنوان مثال، حضور غلظت بالای SO2 می‌تواند بر سنسورهای CO2 یا CO تأثیر بگذارد.

تغییرات شدید دما و رطوبت: به ویژه در فصول مختلف سال، این مناطق ممکن است شاهد تغییرات چشمگیر در دما و رطوبت باشند. سنسورهای الکتروشیمیایی و نیمه‌هادی به طور خاص نسبت به دما و رطوبت حساس هستند. در زمان کالیبراسیون، اگر شرایط محیطی با شرایط عملیاتی دستگاه تفاوت زیادی داشته باشد، نتایج کالیبراسیون ممکن است در محل دقیق نباشد. بنابراین، ضرورت کالیبراسیون (کالیبراسیون گازسنج ) در محدوده دمایی نزدیک به محل نصب یا اعمال تصحیحات دمایی/رطوبتی اهمیت پیدا می‌کند.

وجود ذرات معلق (PM): غلظت بالای ذرات معلق در هوای تهران و کرج می‌تواند باعث گرفتگی منافذ ورودی سنسورهای گازسنج یا تجمع بر روی سطح سنسور شود. این امر می‌تواند بر زمان پاسخ‌دهی سنسور تأثیر گذاشته، جریان گاز را کاهش دهد یا حتی منجر به انسداد کامل شود. بنابراین، نظافت منظم و بازرسی فیزیکی سنسورها قبل از کالیبراسیون امری ضروری است.

شرایط جغرافیایی خاص (دره و کوهپایه): تهران در دامنه کوه‌های البرز واقع شده است و این موقعیت می‌تواند منجر به پدیده‌هایی مانند وارونگی هوا (Inversion Layers) در فصول سرد سال شود. این پدیده باعث انباشت آلاینده‌ها در لایه‌های پایین جو شده و غلظت گازهای مضر را به شدت افزایش می‌دهد. در کرج نیز به دلیل نزدیکی به تهران و وجود فعالیت‌های صنعتی، شرایط مشابهی مشاهده می‌شود. این تجمع آلاینده‌ها، نیاز به دقت بسیار بالاتر در کالیبراسیون گازسنج‌های پایش کیفیت هوا را افزایش می‌دهد.

تداخل‌های شیمیایی احتمالی: در محیط‌های صنعتی اطراف تهران و کرج، ممکن است بخارات یا گازهای دیگری (مانند آمونیاک، حلال‌های صنعتی، یا گازهای ناشی از فرآیندهای شیمیایی) وجود داشته باشند که با گاز هدف تداخل داشته باشند یا به طور ناخواسته باعث تحریک سنسور شوند. این امر، انتخاب گازهای استاندارد صحیح و اطمینان از “انتخابی بودن” (Selectivity) سنسور را در کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) مهم می‌سازد.

تأثیر بر روش‌های کالیبراسیون (کالیبراسیون گازسنج ):

ویژگی‌های محیطی ذکر شده در بالا، تأثیر مستقیمی بر انتخاب و اجرای روش‌های کالیبراسیون دارند:

ضرورت کالیبراسیون میدانی منظم: با توجه به غلظت بالای آلاینده‌ها و پتانسیل اثرگذاری مخرب بر سنسورها، کالیبراسیون‌های میدانی (Field Calibration) به صورت منظم و با دقت بالا، حتی برای گازسنج‌هایی که به صورت پیوسته کار می‌کنند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این کالیبراسیون‌ها باید اطمینان حاصل کنند که دستگاه در شرایط واقعی کار خود، قرائت‌های دقیقی ارائه می‌دهد.

استفاده از گازهای استاندارد مناسب: باید در انتخاب گازهای استاندارد کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) دقت شود. برای مثال، اگر قرار است سنسوری که در معرض بخارات آلی قرار دارد کالیبره شود، استفاده از ایزوبوتان به عنوان گاز مرجع معرف می‌تواند مناسب‌تر باشد. همچنین، از آنجایی که برخی آلاینده‌های شهری می‌توانند بر سنسورها تأثیر بگذارند، ممکن است نیاز به کالیبراسیون‌های متعدد با گازهای مختلف یا اعمال تصحیحات باشد.

توجه به عوامل محیطی در کالیبراسیون: هنگام انجام کالیبراسیون میدانی، ثبت دما و رطوبت محیطی و اطمینان از اینکه پاسخ دستگاه به گاز استاندارد در این شرایط قابل قبول است، حیاتی است. در صورت امکان، استفاده از گازهای استاندارد در دما و فشار مشابه محل نصب، دقت را افزایش می‌دهد.

بازرسی و تمیزکاری پیش از کالیبراسیون: به دلیل وجود ذرات معلق و احتمال آلودگی سنسورها، بازرسی چشمی فیلتر ورودی و سطح سنسور قبل از اعمال گاز استاندارد و در صورت لزوم، تمیز کردن آن‌ها با روش‌های مناسب توصیه می‌شود.

استفاده از رقیق‌سازی در صورت نیاز: اگر غلظت بالای آلاینده‌ها باعث اشباع سنسور یا ناپایداری در قرائت شود، استفاده از سیستم‌های رقیق‌سازی برای رساندن غلظت گاز استاندارد به سطوح قابل مدیریت‌تر می‌تواند مفید باشد.

انتخاب روش کالیبراسیون: برای اطمینان از دقت در غلظت‌های پایین آلاینده‌ها که اغلب در پایش کیفیت هوا اهمیت دارند، کالیبراسیون چند نقطه‌ای و استفاده از استانداردهای با غلظت کم در کنار استانداردهای با غلظت بالا، ضروری است.

با در نظر گرفتن این ویژگی‌ها، می‌توان فرآیند کالیبراسیون را بهینه‌سازی کرد تا حداکثر دقت و اطمینان از عملکرد صحیح گازسنج‌ها در محیط‌های شهری پرچالش تهران و کرج حاصل شود.

فصل 4: چالش‌ها و راهکارها کالیبراسیون گازسنج :

راهکارهای بهبود روند ( کالیبراسیون گازسنج) :

برای غلبه بر چالش‌های ذکر شده و بهبود فرآیند کالیبراسیون گازسنج‌ها در تهران و کرج، می‌توان راهکارهای عملی و مؤثری را اتخاذ کرد:

استفاده از سیستم‌های کالیبراسیون خودکار (Automated Calibration Systems – ACS): نصب سیستم‌های کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) خودکار در ایستگاه‌های پایش یا واحدهای صنعتی کلیدی. این سیستم‌ها می‌توانند به طور منظم (مثلاً هفتگی یا ماهانه) گازهای استاندارد را به دستگاه اعمال کرده و تنظیمات لازم را به صورت خودکار انجام دهند. این امر نیاز به حضور فیزیکی مکرر تکنسین‌ها را کاهش داده و خطای انسانی را به حداقل می‌رساند.

برنامه‌ریزی و بهینه‌سازی مسیر (Route Optimization): استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت دارایی و برنامه‌ریزی مسیر برای بهینه‌سازی زمان سفر بین سایت‌های مختلف. این کار می‌تواند با دسته‌بندی سایت‌ها بر اساس موقعیت جغرافیایی و زمان‌بندی بازدیدها به کاهش زمان تلف‌شده در ترافیک کمک کند.

کالیبراسیون از راه دور (Remote Calibration): در مواردی که زیرساخت‌های ارتباطی مناسب وجود دارد، برخی از گازسنج‌های مدرن امکان کالیبراسیون یا حداقل تنظیم پارامترهای اولیه را از راه دور فراهم می‌کنند. این روش می‌تواند در مواقع اضطراری یا برای تنظیمات جزئی بسیار مفید باشد.

افزایش دقت در کالیبراسیون‌های میدانی( کالیبراسیون گازسنج ):

استفاده از تجهیزات کالیبراسیون قابل حمل با دقت بالا (مانندMFC های قابل حمل).

انجام کالیبراسیون( کالیبراسیون گازسنج ) در زمان‌هایی از روز که ترافیک کمتر است یا شرایط محیطی پایدارتر است.

استفاده از “محفظه‌های کالیبراسیون” (Calibration Hoods) برای اطمینان از توزیع یکنواخت گاز استاندارد در اطراف سنسور.

استفاده از “گازهای مرجع معرف” (Representative Calibration Gases): در صورت عدم دسترسی به گاز استاندارد دقیق برای یک آلاینده خاص، استفاده از گاز دیگری که بیشترین شباهت را در پاسخ‌دهی سنسور دارد و اعمال “ضریب تصحیح” (Correction Factor) بر اساس داده‌های سازنده یا مطالعات آزمایشگاهی.

مدیریت جامع دارایی گازسنج‌ها (Asset Management): ایجاد یک پایگاه داده جامع شامل اطلاعات هر گازسنج (مدل، تاریخ نصب، تاریخ آخرین کالیبراسیون، نتایج کالیبراسیون‌های قبلی، محل نصب و …) برای پیگیری دوره‌های کالیبراسیون و مدیریت بهتر عملکرد آن‌ها.

استانداردسازی رویه‌ها: تدوین دستورالعمل‌های عملیاتی استاندارد (SOPs) برای فرآیند کالیبراسیون ( کالیبراسیون گازسنج ) که شامل گام‌های دقیق، پارامترهای حیاتی و معیارهای پذیرش باشد تا اطمینان حاصل شود که کالیبراسیون‌ها به طور یکنواخت و با کیفیت بالا انجام می‌شوند.

استفاده از گواهی‌های کالیبراسیون معتبر: اطمینان از اینکه گازهای استاندارد مورد استفاده دارای گواهی کالیبراسیون معتبر و قابل ردیابی به استانداردهای ملی یا بین‌المللی هستند.

همکاری با مراکز کالیبراسیون تخصصی: جهت کالیبراسیون گازسنج میتوانید با کارشناسان مجموعه سپهر گاز کاویان تماس حاصل فرمایید 02146837072-09033158778

با پیاده‌سازی این راهکارها، می‌توان چالش‌های موجود را کاهش داد و از صحت و اعتبار داده‌های حاصل از گازسنج‌ها در مناطق شهری تهران و کرج اطمینان حاصل کرد.