بودار کردن گاز : سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد.جهت خرید گازهای خالص و ترکیبی تماس بگیرید.02146837072– 09304304437
گازهای طبیعی و برخی دیگر از گازهای صنعتی، در حالت خالص خود بدون بو هستند. این ویژگی هرچند در برخی موارد مفید است، اما در کاربردهای عمومی و خانگی، نبود بو میتواند خطرناک باشد؛ زیرا در صورت نشت گاز، افراد قادر به تشخیص آن نخواهند بود. به همین دلیل، گازهای قابل اشتعال مانند گاز طبیعی یا گاز مایع (LPG) را با مواد شیمیایی خاصی بهصورت مصنوعی بودار میکنند. این فرآیند که به آن بودار کردن گاز یا اودرانت گفته میشود، بهعنوان یکی از مهمترین اقدامات ایمنی در توزیع و مصرف گاز شناخته میشود.
بودار کردن گاز چیست؟
بودار کردن گاز فرآیندی است که طی آن مواد بودارکننده (اغلب ترکیبات گوگردی) به مقدار مشخص و بسیار کم به گاز بیبو افزوده میشود تا در صورت نشت، بوی آن توسط انسان قابل تشخیص باشد. بوی حاصل معمولاً تند، زننده و مشخص است تا در سریعترین زمان ممکن هشدار دهد.
چرا گاز را بودار میکنند؟
گاز طبیعی، که عمدتاً از متان تشکیل شده، در حالت خالص نه رنگ دارد، نه طعم و نه بو. نبود بو به معنای نبود هشدار در زمان نشت گاز است. اگر چنین گازی نشت کند، خطرات بزرگی نظیر انفجار، خفگی یا آتشسوزی میتواند پیش بیاید.
اهداف اصلی بودار کردن گاز عبارتند از:
- افزایش ایمنی مصرفکنندگان
- قابلیت تشخیص سریع نشت گاز
- پیشگیری از خطرات آتشسوزی و انفجار
- کاهش تلفات انسانی و خسارات مالی
مواد مورد استفاده در بودار کردن گاز
بودارکنندهها باید ویژگیهای خاصی داشته باشند، از جمله:
- بوی بسیار قوی و مشخص در غلظتهای پایین
- عدم ایجاد خوردگی در خطوط لوله و تجهیزات
- پایداری شیمیایی در طول انتقال گاز
- عدم تأثیر منفی بر عملکرد سیستمهای احتراق
مهمترین ترکیبات مورد استفاده:
| نوع ترکیب | مثالها | ویژگیها |
| مرکاپتانها | متیل مرکاپتان (CH₃SH)، اتیل مرکاپتان | رایجترین مواد بودارکننده، بوی گوگرد فاسد |
| سولفیدها | دیمتیل دیسولفید (DMDS)، دیاتیل سولفید | بوی تند، پایداری بالا |
| ترکیبات گوگرددار حلقوی | تیوفن، تتراهیدروتیوفن (THT) | کاربرد بیشتر در اروپا |
معروفترین ماده بودارکننده گاز در ایران و بسیاری از کشورها اتیل مرکاپتان (Ethyl Mercaptan) است.
چگونه بودار کردن گاز انجام میشود؟
بودار کردن گاز معمولاً در مراحل اولیه توزیع گاز و قبل از انتقال به شبکههای شهری انجام میشود. فرآیند آن بهصورت دقیق و کنترلشده به کمک تجهیزات مخصوص انجام میشود.
مراحل اصلی:
- ذخیرهسازی ماده بودارکننده
مواد بودارکننده در مخازن ضدخورنده ذخیره میشوند. این مخازن باید در برابر نشت و نور مقاوم باشند. - تزریق کنترلشده
با استفاده از سیستمهای اتوماتیک و دقیق (Odorizer Unit)، مقدار مشخصی از ماده بودارکننده به گاز تزریق میشود. این میزان بر حسب ppm (قسمت در میلیون) تنظیم میگردد. - اختلاط یکنواخت
گاز و ماده بودارکننده باید بهخوبی با یکدیگر ترکیب شوند تا در تمام بخشهای گاز توزیعی، بو به صورت یکنواخت وجود داشته باشد. - بازرسی و کنترل کیفیت
با استفاده از حسگرها و روشهای آنالیز شیمیایی، مقدار و کیفیت بو کنترل میشود تا از استاندارد بودن آن اطمینان حاصل شود.
انواع سیستمهای بودارکننده (Odorizer Systems)
- سیستمهای پمپی (Pump Type Odorizer):
در این نوع، پمپ مخصوص، مقدار مشخصی از مایع بودارکننده را به خط گاز تزریق میکند. - سیستمهای تبخیری (Vaporizer Type):
مایع بودارکننده در یک واحد تبخیر میشود و بخار حاصل به جریان گاز تزریق میشود. - سیستمهای کاپیلاری (Capillary Tube Odorizer):
از لولههای موئین برای تزریق تدریجی ماده بودارکننده استفاده میشود؛ ساده ولی مناسب برای فشارهای پایین. - سیستمهای دیجیتال یا هوشمند:
مدرنترین نوع که با PLC و سنسورهای پیشرفته کنترل و تزریق ماده بودارکننده را انجام میدهد.
استانداردها و الزامات بودار کردن گاز
بودار کردن گاز باید بر اساس استانداردهای بینالمللی و ملی انجام شود. برخی از این استانداردها عبارتند از:
- ASTM D5305 – روشهای تعیین مقدار بودارکننده در گاز طبیعی
- EN 13725 – اندازهگیری شدت بو به روشهای دینامیکی
- ISO 9001 / ISO 14001 – الزامات سیستم مدیریت کیفیت و زیستمحیطی در تأسیسات گازرسانی
در ایران نیز شرکت ملی گاز دستورالعملها و ضوابط خاصی برای بودار کردن گاز دارد که به دقت توسط واحدهای ایمنی و کنترل کیفیت اجرا میشود.
مزایای بودار کردن گاز
| مزیت | توضیحات |
| افزایش ایمنی عمومی | جلوگیری از حوادث ناشی از نشت گاز |
| کاهش هزینههای خسارت | پیشگیری از انفجار و آتشسوزی |
| تشخیص سریع نشت | حتی در غلظتهای بسیار پایین |
| افزایش اطمینان مصرفکننده | ایجاد حس امنیت در استفاده از گاز |
| پشتیبانی از سیستمهای هشدار نشت | تکمیل عملکرد سنسورها با هشدار انسانی |
چالشها و نکات ایمنی
- خطر اشتعال مواد بودارکننده: برخی مرکاپتانها خود نیز قابل اشتعالاند و نیاز به ایمنی بالا در ذخیرهسازی دارند.
- نشت و بوی ماندگار: نشت بودارکننده حتی در صورت عدم نشت گاز، میتواند منجر به هشدارهای اشتباه شود.
- پایداری در شرایط مختلف دما و فشار: ماده بودارکننده باید در همه شرایط انتقال گاز پایدار بماند.
- اثر بر تجهیزات گازسوز: در برخی موارد، ماده بودارکننده میتواند بر تجهیزات احتراق یا فرآیندهای شیمیایی اثر منفی بگذارد.
نتیجهگیری
بودار کردن گاز یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه برای حفظ ایمنی عمومی در توزیع و مصرف گاز است. استفاده از مواد شیمیایی خاص مانند مرکاپتانها و سیستمهای تزریق دقیق، امکان تشخیص نشت گاز را فراهم میکند و خطرات جدی مانند انفجار و آتشسوزی را بهشدت کاهش میدهد. رعایت استانداردها، کنترل کیفی دقیق و نگهداری مناسب سیستمهای بودارکننده از الزامات حیاتی این فرآیند است.
بدون دیدگاه