روش های تغییر کا| سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد.جهت خرید گازهای خالص و ترکیبی تماس بگیرید.02146837072– 09304304437
سیلندرهای گاز، ظروف تحت فشاری هستند که برای نگهداری و حمل و نقل انواع گازها استفاده میشوند. هر سیلندر بر اساس نوع گازی که قرار است در آن نگهداری شود، با مشخصات و استانداردهای خاصی طراحی و ساخته میشود. تغییر کاربری یک سیلندر، یعنی استفاده از آن برای گازی متفاوت از آنچه در ابتدا برای آن در نظر گرفته شده بود، فرآیندی پیچیده و خطرناک است که در صورت عدم رعایت نکات ایمنی و استانداردهای لازم، میتواند منجر به حوادث جبرانناپذیری شود.
چرا تغییر کاربری سیلندر خطرناک است؟
خطرات اصلی ناشی از تغییر کاربری سیلندر به موارد زیر برمیگردد:
- ناسازگاری مواد (Compatibility): مواد تشکیلدهنده سیلندر (جنس بدنه، شیر، رگلاتور) ممکن است با گاز جدید واکنش نشان داده و منجر به خوردگی، تخریب یا حتی انفجار شوند. به عنوان مثال، سیلندری که برای اکسیژن طراحی شده، ممکن است برای نگازهای خورنده مناسب نباشد.
- فشار کاری (Working Pressure): هر سیلندر برای تحمل فشار خاصی طراحی شده است. استفاده از گازی با فشار کاری بالاتر از ظرفیت سیلندر میتواند به ترکیدگی آن منجر شود.
- ناخالصیها (Impurities): حتی مقادیر بسیار کم از گاز قبلی که در سیلندر باقی مانده باشد، میتواند با گاز جدید واکنش داده و ناخالصیهای خطرناک یا حتی مواد منفجره تولید کند. این موضوع به ویژه در مورد گازهای با خلوص بالا (گازهای آزمایشگاهی یا پزشکی) حیاتی است.
- استانداردهای رنگبندی و شناسایی: هر گاز دارای رنگبندی استاندارد بینالمللی برای سیلندرهای خود است. تغییر کاربری بدون تغییر رنگبندی و برچسبگذاری صحیح میتواند به اشتباه در شناسایی گاز و در نتیجه حوادث منجر شود.
- واکنشهای شیمیایی با رطوبت: برخی گازها در حضور رطوبت (که ممکن است از گاز قبلی یا فرآیند شستشو در سیلندر باقی بماند) واکنشهای خطرناکی میدهند.
چه زمانی تغییر کاربری مجاز است؟
به طور کلی، تغییر کاربری سیلندرهای گاز توصیه نمیشود و باید تنها در موارد ضروری و با رعایت کامل استانداردهای بینالمللی و تحت نظارت متخصصین مجاز انجام شود. موارد زیر تنها زمانی مجاز هستند که تمامی پروتکلها و تستهای لازم انجام شود:
- بین گازهای خنثی: مثلاً تغییر از نیتروژن به آرگون، به شرطی که فشار کاری و خلوص مورد نیاز یکسان باشد و سیلندر به طور کامل تخلیه و تمیز شود.
- بین گازهای مشابه از نظر خواص: مثلاً از گازهای گروه هیدروکربنها به یکدیگر، اما با رعایت ملاحظات شیمیایی و فشار.
تغییر کاربری از گازهای قابل اشتعال به گازهای اکسیدکننده (مثل اکسیژن) یا بالعکس، مطلقاً ممنوع است.
مراحل تغییر کاربری سیلندر (فرآیند مجاز و استاندارد)
تغییر کاربری باید در کارگاههای تخصصی و مجهز و توسط پرسنل آموزشدیده صورت گیرد. مراحل کلی عبارتند از:
- شناسایی و بررسی اولیه:
- نوع گاز قبلی و جدید باید دقیقاً مشخص شود.
- ظرفیت، فشار کاری و تاریخ آخرین تست هیدرواستاتیک سیلندر بررسی شود.
- استانداردهای مربوط به هر دو گاز و سیلندر مربوطه مطالعه شود.
- تخلیه کامل گاز باقیمانده:
- سیلندر باید به طور کامل از گاز قبلی تخلیه شود. این کار با اتصال به سیستم تخلیه و تهویه مناسب و در فضای باز یا دارای تهویه قوی انجام میشود.
- در صورت نیاز، ممکن است از پمپ خلاء برای اطمینان از تخلیه کامل استفاده شود.
- باز کردن شیر و بازرسی داخلی:
- شیر سیلندر با ابزار مخصوص باز میشود.
- داخل سیلندر برای بررسی وجود خوردگی، رسوبات، رطوبت یا هرگونه آسیب دیدگی داخلی بازرسی میشود. (با استفاده از دوربینهای مخصوص یا چراغ قوه و آینه).
- شستشو و تمیزکاری (Purging & Cleaning):
- این مرحله حیاتیترین بخش است. سیلندر باید چندین بار با روشهای مناسب شستشو داده شود. روشهای شستشو بسته به نوع گاز قبلی و جدید متفاوت است:
- /شستشو با گاز خنثی (Purging with Inert Gas): متداولترین روش. سیلندر با گاز خنثی (مانند نیتروژن با خلوص بالا) پر و تخلیه میشود. این فرآیند چندین بار تکرار میشود تا اطمینان حاصل شود که هیچ اثری از گاز قبلی باقی نمانده است.
- شستشو با بخار آب یا مواد شیمیایی: در برخی موارد، برای گازهای خاص، ممکن است نیاز به شستشو با بخار آب یا محلولهای شیمیایی خاص باشد. این روشها باید با دقت فراوان و تحت کنترل انجام شوند تا از آسیب به سیلندر یا ایجاد واکنشهای ناخواسته جلوگیری شود.
- خشک کردن کامل: پس از شستشو، سیلندر باید به طور کامل خشک شود. رطوبت باقیمانده میتواند برای بسیاری از گازها (مثل کلر یا آمونیاک) بسیار خطرناک باشد. این کار معمولاً با عبور هوای خشک یا گاز خنثی گرم انجام میشود.
- بازرسی و تست مجدد:
- پس از تمیزکاری، سیلندر مجدداً از نظر داخلی بازرسی میشود.
- تست هیدرواستاتیک: در بسیاری از موارد و به خصوص در صورت بروز خوردگی یا گذشت زمان طولانی، سیلندر باید مجدداً تحت تست هیدرواستاتیک قرار گیرد تا از مقاومت آن در برابر فشار مطمئن شد.
- تست نشتی (Leak Test): شیر جدید و سیلندر پس از پر کردن با گاز تست (معمولاً نیتروژن) باید از نظر نشتی کاملاً بررسی شوند.
- نصب شیر مناسب:
- برای گاز جدید، شیر مناسب با استاندارد و اتصالات صحیح نصب شود. شیرها از نظر جنس و ساختار برای گازهای مختلف، متفاوت هستند.
- برچسبگذاری و رنگآمیزی جدید:
- مهمترین بخش برای جلوگیری از خطای انسانی. سیلندر باید با رنگ استاندارد گاز جدید رنگآمیزی شود.
- برچسبهای جدید شامل نام دقیق گاز، فرمول شیمیایی، خطرات (علامتهای هشدار دهنده)، فشار کاری، تاریخ پر شدن و تاریخ بعدی تست باید به وضوح بر روی سیلندر چسبانده شوند.
- اعداد حک شده بر روی گلویی سیلندر که نشاندهنده گاز اولیه هستند، باید در صورت امکان مخدوش یا تغییر یابند (این کار باید طبق استانداردهای رسمی باشد).
- پر کردن سیلندر با گاز جدید:
- سیلندر آماده پر شدن با گاز جدید است. این کار نیز باید طبق پروتکلهای ایمنی انجام شود.
ملاحظات ایمنی بسیار مهم:
- همیشه فرض کنید سیلندر حاوی گاز خطرناک است.
- هیچگاه بدون آموزش و تجهیزات مناسب اقدام به تغییر کاربری نکنید.
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) شامل دستکش، عینک ایمنی و لباس کار مناسب الزامی است.
- محیط کار باید دارای تهویه مناسب باشد.
- قبل از هر اقدامی، اطلاعات مربوط به گاز قبلی و جدید را کاملاً مطالعه کنید.
- به استانداردهای ملی و بینالمللی (مانند ISO، CGA، DOT) پایبند باشید.
- در صورت بروز هرگونه شک و تردید در مورد ایمنی، از تغییر کاربری سیلندر صرف نظر کنید.
- تاریخ تست هیدرواستاتیک سیلندر را چک کنید. سیلندرهای تاریخ گذشته نباید مورد استفاده قرار گیرند.
نتیجهگیری
تغییر کاربری سیلندر از لحاظ نوع گاز یک فرآیند پر ریسک است که تنها در شرایط خاص، با رعایت دقیق پروتکلهای ایمنی و استانداردهای فنی و توسط افراد متخصص قابل انجام است. هدف اصلی از تمامی این مراحل، حفظ جان انسانها و جلوگیری از حوادث ناشی از انفجار، آتشسوزی یا نشت گازهای سمی است. توصیه اکید این است که تا حد امکان، از سیلندرهایی استفاده شود که از ابتدا برای گاز مورد نظر طراحی و ساخته شدهاند.
بدون دیدگاه